ZAZALIK BİLİNCİNE SAHİP OLMAYAN BİR ZAZA'NIN DURUMU

      Her millet kendi dilinde eserler çıkarır kendi dili üzerine çalışmalar yapıp geliştirmeyi hedefler. Çünkü anadili onun bir parçasıdır. Onun tarlasıdır. Ve dil tarlasını yeşertmek verimli hale getirmek, güzelleştirmek onun gayesidir. Tarlasında çalışınca mutlu olmaktadır. Çalışmak ona ağır gelmez çalışınca daha fazla çalışmak ister.  Dil tarlasını daha iyi hale getirip gelecek nesillere ulaştırır. Fakat kimliğinden uzak kalmış, başka bir kimliği sahiplenmişse, bu dil ve değerler onun için hiçbir anlamı yoktur. Hatta bir kötülük olarak görür. Yıllardır toprağından milletinden kopuk yaşayan bir kişi, miras olarak babasından toprak kaldığını duyunca ne yapar? Hemen gelip toprağı ya da tarlayı hemen elinden çıkarır ve tekrar eski yaşantısına döner. Adeta oradan kalan son bağını koparmak için üçe beşe bakmadan satar ve ilk otobüs veya uçakla atlayıp uzaklaşır. Şu misali Zaza bilincine sahip olmayan insanların durumu haliyle ilişkilendirelim. Zaza dili ve kültürü üzerine yapılan çalışmaları gören bir Zaza şaşırır, afallar. Zaza bilincine sahipse mutlu olur gelip konu hakkında bilgi almak ister. Eğer Zaza bilincine sahip değilse adeta beyninden vurulmuşa döner, destek vermeyi bırakın tepki gösterir. Zaza çalışmayı engellemeyi bile düşünür. Çünkü Zaza bilincine sahip olmayan kişinin duygu dünyasında, ‘ben özümden kimliğimden ayrılmışken yeni bir kimlik ve milletin içine kendimi kabul ettirmeye çalışırken siz neden tekrar hatırlatıyorsunuz bana geçmişimi. Ben Zaza değerlerini aklımdan zihnimden atarken siz neden sahiplenip savunuyorsunuz. Benim söylemeye çekindiğim, konuşmaya utandığım dili siz başınızın üstünde tutup niye onun için mücadele ediyorsunuz.’ Düşünceler arasında boğuşur. Zazalığı hatırlatan tüm araç gereçlerden kurtulmak ister. Tıpkı yıllar sonra tarlasını satmaya gelen yabancı gibi. Tıpkı bugün özünde Zaza olup tüm Zaza değerlere düşman olan devşirmeler gibi. Zaza doğup, ben Kürt kimliğini benimsiyorum diyenlerin düşüncesine bir şey diyemeyiz. Fakat bireysel olarak yaptığı bu yanlışa Zazaları çekmeye çalışırsa, işte o zaman dur demek zorundayız. Yaptığı yanlış sadece onunla kalmayıp tüm Zaza halkının da bu yanlışla ortak edilmesine izin verilmez Bugün meyvelerin ve gıdaların genetiğiyle oynanıp,doğal yaratılışına ters işlemler yapılıyor. Genetiği değiştirilen sebze, meyve ,ve baklagillerin tüm yararlı faydaları yok oldu.Genetiğiyle oynanan ürünler zarar vermeye başladı. Zaza halkının genetiğiyle , DNSıyla oynanılmasına izin verilmemeli. Zaza gençlerinin farklı bir şekle girip hem kendine hem de halkına zarar vermemesi için Zazalık bilincine sahip olmalıdır.

                                                                                                                   ALİ PİRONIJ

ZAZA DİLİNİ GELİŞTİRMEK ZAZALARIN ATALARINA OLAN SORUMLULUĞUDUR.

   Dil bir milletin geçmişle gelecek arasındaki güçlü bağıdır. Toplumun kültürünü taşıyıp geleceğe ulaştırır. Anadil Millete aidiyet duygusunu yerleştiren diğer kavimlerden ayıran en belirgin değerdir. Bu değerin kaybedilmesi ve kaybettirilmesi o milletin kendisi olma durumunu riske atar. Nitekim sömürge devletlerin, sömürgeleştirdiği topraklardaki halkların ilk önce dilini yasaklayıp kendi dilini onlara dayatmıştır. Fransa Cezayir’i Fransızlaştırmıştır. Bir Cezayirli Fransızca konuşur ve düşünür. Çünkü dilini yani özünü kaybetmiştir.

   Ortadoğu’nun kadim halkı Zazalar, ortadoğunun köklü dili Zazaca. Bu kadim dilin sahipleri Zazalar yeterince diline sahip çıkıp hak ettiği değeri veriyor mu? Yüzyıllardır konuşulan ve bir yüzyıla yakın da yasaklar içinde yaşatılan dil Zazaca, günümüzde tüm koşullar uygunken yeterince çalışmalar ve yapılıyor mu? Dil bir millet için bu kadar önemliyken Zazalar ne kadar bunu farkında? Beraber aynı zorlukları yaşadığımız Kürtler Kürt dili için tüm imkân ve kaynakları kullanıp Kürtçeyi geliştirirken biz Zazalar bunu yapmakta biraz yavaş davranıyoruz. Anadilimizin gelişip güçlenmesi için topyekun ayağa kalkıp Zaza dilimizi aktif canlı ve yaygın hale getirmeliyiz. Atalarımız dilimizi yüzyıllarca sadece sözlü olarak bile bu kadar zengin güçlü ve sağlam bir şekilde bize ulaştırdı. Biz ise tüm imkân ve kaynaklara basit ve kolay ulaşmamıza rağmen atalarımıza layık bir Zaza duruşu sergilemekten uzak bir görüntü çiziyoruz. Dedemizden babamızdan bir karış toprak kalsa ona sahip olmak için her şeyi yaparken dedemizin büyük büyük dedemizin bize bıraktığı dilimize mirasımıza sahip çıkamıyorsak, dönüp bir kendimize bakıp sorgulamamız gerekir. Kürtler Kürtçeyi geliştirirken, Türkler Türkçeyi geliştirirken biz oturmuş onları seyrediyoruz. Bizim dilimiz uyarı vermişken bide. Zazalar olarak dilimizi kültürümüzü yaşamalıyız yaşatmalıyız ki çocuklarımıza bırakacağımız değerlerimiz olsun. Atalarımız bize bıraktı biz de torunlarımıza bırakabilmek için çalışmalıyız.  MA ZONÊ XORİ WAR VECİ. MA BAWKALON XU HET NİŞARMİ.

                                                                               ALİ PİRONIJ

ZAZALARA KIRK DEFA KÜRTSÜNÜZ DEDİLER,SONRA..

                                     

Bir şeyi kırk defa deyince olurmuş. Aslında o şey kırk defa demenle olmuyor. Kırk defa diyerek o şey üzerinde psikolojik etki, o şeyin artık karşı koyma direncinin zayıflaması sonucu çaresiz kabulleniştir. Zazalara işte bu yöntemle kimliksel değişim yapılmaya çalışıldı.
Bir Zaza genci kimliksel bir bilinç kazanmadan beraber yaşadığı halk tarafından bir kimlik dayatıldı. Kürtlük kimliği üzerine yapıştırıldı. Ben Zazayım dediğinde ise milliyetçi ve ulusalcı çevre Kürtlük dayattı. Ya da Zaza kimliği üzerinde aşağılayıcı ve küçümseyici söylemler söyleyerek Zaza kimliğini hor görmeye toplum içinde küçük düşürmeye çalıştı. Böylece Zaza gencini Zazalıktan soğutmayı amaçlandı. Sohbetlerde Zazalıkla ilgili bir şey konuşulmaz, o Zaza genci büyür çalışmak için gurbete batıya gider, memleketinin adını söyler. Karşısındaki kişinin zihniyeti doğu eşittir Kürt. Öyleyse sende Kürtsün der. Ve Zaza genci Zazayım dese bile karşısındaki kişi ne Zazayı bilir ne de Zazalığı. Bir kez daha bu durumla karşılaşır. Zaza genci Devlet ve devletin tüm idareci, yönetici kesim ve çevreler, Zaza gencine Kürt muamelesi yapar. Ve Zaza genci kırk defa Kürtlük etiketi yapıştırılır. Bir kere çıkardı, iki kere çıkardı, üç kere çıkardı, dört, beş derken artık çıkarma gücü kendinde bulamaz. O da artık kürdüm demeye başlar. Bir şeyi kırk defa deyince mecburiyetten kabul etmek zorunda kalırız. Bu toplumsal etkilerle ve şartlara karşı koyma gücünü kendimizde her zaman bulamayabiliriz. bazen ‘dedem biz Kürdüz dedi’,’babam Kürdüz der’ söylemlerini Zaza gençlerinden duyarız. Çünkü dedeleri babaları ve hatta onlar bile bu toplumsal koşulların etkisinden kalarak kendi kökeninden ve kendi kimliğinden uzaklaşmışlardır. Örnek kendini daha tanımlayamayan civcivi ördek yavruları arasına koyarsan, bir süre sonra kendini ördek sanır. Bu tam tersi durum içinde geçerlidir. Zaza, Türk veya Kürt bir kavim, millet adıdır. Bu adı zorla başkasına dayatıp sen bu adı kullanacaksın demenin hiçbir insani izahı yoktur. Kürt olmayan Zazayı zorla Kürt yapma, veya Türk olmayan bir kürdü zorla Türk yapma gayreti içine girmek yerine herkese saygı duymak daha vicdani ve insanlığa yakışır bir harekettir.
Nuştoğ: ALİ PİRONIJ

ZAZA ASİMİLASYONU İLE KÜRT ASİMİLASYONU AYNI

  

Türkiye kuruluşundan itibaren ulusçu bir sistem ve düzene göre dizayn edilmek istendi. Fakat bu Türkiye demografik yapısına hiç uygun değildi. Çünkü Türkiye toprakları bu sistemi taşıyamayacak kadar çok kültürlü, çok renkli bir etnik çeşitliliğe sahiptir.
Türk ulusçuluğu üzerine inşa edilince diğer etnik kimlik ve kültürler toplum içinde arka plana atılmaya başlandı. Ve bu durum daha sonraları toplumsal sorunlara neden oldu. Mevcut durum daha çok Kürt kimliği üzerinden tartışılsa da,diğer etnik kimliklerde aynı sıkıntıyı yaşıyordu. Fakat göz önünde olan Kürtlerdi. Bu yüzden Kürtlük üzerinden söylemler gelişiyordu. Biri ben Kürdüm anadilim Kürtçe derse veya Kürtçe konuşursa
KÜRT DİYE BİŞEY YOKTUR. KÜRTLER TÜRK BOYUDUR.
KÜRTÇE DİYE BİR DİL YOKTUR. TÜRKÇENİN BİR LEHÇESİ VEYA BİR AĞZIDIR.
KÜRT KELİMESİNİ DIŞ MİHRAKLAR ORTA ÇIKARDI. TÜRKLERİ BÖLMEK İÇİN VS.
söylemlerle kişiler yıldırılıyor, baskı ve linç girişimleriyle bu söyleminden vazgeçiriliyordu.
Bu söylemlerle Kürt halkı yok sayılıyordu. Kürtçe ve Kürtlük inkâr ediliyordu. Devlet etnik çeşitliliği tehdit olarak görüyordu.
Kürt çevreler devletin bu tutumuna isyan ediyor, bu asimilasyondur, inkârcılıktır bangır bangır bağırıyorlardı, Türkiye’de zulüm gördüğünü. Haklarının ellerinden alındığını söylüyordu. Nitekim bu söylediklerinde doğruluk payı vardır. Trajikomik olan durum ise Kürt siyasi ve ulusalcı çevrelerin yüzyıllardır beraber yaşadığı Zaza halkına karşı uyguladığı durumdur. Çünkü Türk devletinin yaptıklarına isyan eden Kürtler, aynısını Zazalara uyguluyordu. Kürt siyasi çevresi güçlendikçe Zazalık Kürtleştirilmeye çalışılıyordu. Kürt çevreler güçlendikçe Zazalardan faydalanmak için Zazalar Kürttür söylemleriyle kendilerine taraftar ve militan devşiriyordu ve devşirmeye devam diyor. Biri ben Zazayım anadilim Zazaca derse karşısındaki Kürt milliyetçi anında
ZAZA DİYE BİŞEY YOKTUR, ZAZALAR KÜRTTÜR.
ZAZACA DİYE BRİ DİL YOKTUR, KÜRTÇENİN LEHÇESİDİR
ZAZA KELİMESİNİ TC(DEVLET) ÇIKARDI. KÜRTERİ BÖLMEK İÇİN.
Zaza dili ve kültürü için çalışma yapan Zaza aydın ve yurtseverler, kürt çevreler tarafından anında ajan devletçi, hain, düşman, Kürt düşmanı vs. yakıştırmalar yapıştırıyor. Bu şekilde kişileri sindirmek, psikolojik baskı ve şiddet uyguluyorlardı. Böylece kişilerin Zaza dili ve kimliği üzerinde çalışmalar yapmaktan vazgeçirip Zaza varlığını hiç gündeme getirmemeyi amaçlıyorlar.
İnkâr ret ve asimilasyondan şikâyet eden Kürt çevreler bunu aynısını beraber yaşadığı halk olan Zazalara uyguluyor
Söylemler aynı yöntemler aynı politika aynı. Kürt ve Türk kafasının aynı çalıştığını görmekteyiz. Devlet yıllar sonra bu yanlışından vazgeçip tüm kültürleri etnik kimlikleri ülkenin bir güzelliği ve rengi görmeye başladı. Diller kültürler Türkiye’nin zenginliğidir söylemi oluştu. fakat maalesef Kürt siyasi çevreler ise hala Zazalar üzerinde aynı yanlışı yapmaya devam ediyor.
Nuştoğ: ali pironıj

ZAZALAR YÜKSELDİKÇE FAŞİSTLER ÇILDIRIYOR

                                     
Son yıllarda Kürtçüler(Kürt ırkçılığı yapan) başta olmak üzere tüm milliyetçi kesimler şu soruyu soruyor? Nerden çıktı bu Zazalar. Yüzyıllardır aynı toprakları paylaştığı halkı unutmuşlardı. Varlığı yokluğu bile belli olmayan kendi kabuğuna çekilmiş. Kimlik olarak soyutlanmış bir halktı onlar.Varlığı yokluğu bile belli olmayan, hayatları boyunca boynu bükük, el pençe, vur ensesine  al ekmeği durumunda kalacağını sanmışlardı. Tarih hafızasını sildikleri bu halkın onlara gönüllü köle olarak kalacağını planlamışlardı. Gel diyince gelen git diyince giden ezik pısırık aciz bir halk yaptıkları Zazalar, nasıl olurda böyle bir cesaretle karşımıza çıkıp, bize karşı söz söyleyebilir duruma geldi diye birbirlerine sormaktalar. kendi aralarında şaşkın, afallamış bir duruma düştüler. Adını bile nerdeyse unutmaya başlayan Zazalar nasıl olurda birkaç yılda yediden yetmişe değil kundaktaki bebekten musallah taşındaki cesete kadar milli bir uyanış sergiliyor. Hafızası silinmiş bir halk nasıl olurda bir anda tüm köklü  tarihini tekrar hatırlar. İşte bunun şaşkınlığı içindeler. Ne yapacağın ne diyeceğini bilememenin acizliğini yaşamaktalar. Bu yüzden her saat yeni yalanlar, her dakika yeni oyunlar planlar hazırlamaktalar.  Söylediklerinin doğruluğuna kendileri bile inanmadığı için bir saat sonra kendi söylediğinin tam tersini savunmaya başlıyorlar. Boş sözlerle beyhude bir çabayla Zaza halkını tekrardan eski çürümüş hale getirmeye çalışıyorlar. Sözleri bile onların acizliğini, cümleler içinde saklı olan düşmanlığı nefreti ve aşağılayıcı sözlerini açığa çıkarıyor.
Zazaları yok sayanlar görmezden gelenler şimdi Zaza haklarını savunan Zaza değerleri için çalışan Zaza neferlerini gördükçe bir kez daha afallıyorlar. Çünkü alışkın değiller Zazalar için mücadele edenleri karşılarında görmeye. İnanmak istemiyorlar, Öyle bir bozguna uğradılar ki MA ZAZAY(biz Zazayız) cümlesini her duyduklarında bir kez daha yenildiklerinin farkına varıyorlar. Yıllardır yaptıkları asimilasyon ve devşirme çalışmalarının boşa gittiğinin farkına varıyorlar.  Hiçbir siyasi, ekonomik, örgütsel bir gücü ve desteği olmayan halkın nasıl olur böyle bir şaha kalkar diye sorular sormaktan kafalarını yemiş durumdalar. Şunu unutmuşlar galiba Zaza inancı ve İnadı.  Nerden çıktı Bu Zazalar demekten vazgeçin çünkü Zazalar artık her yerden Çıkacaklar.
                                                                                                                                              ALİ PİRONIJ

ŞEYH SAİD OLAYINI ERMENİ YAZARLAR ÇARPITMIŞTIR

         

ERMENİ YAZARLARININ ÇARPITMALARI
Şeyh Said ayaklanması ile ilgili olarak, 80 yıldan beri, özellikle Türk ve Kürt yazarları tarafından gerçeklerin nasıl tersyüz edildiğini ve Zaza halkının direnisinin özünün, gerçek niteliğinin kendi çıkarları istikametinde nasıl çarpıtılarak yansıtıldığını yakinen bilmekteyiz. Biraz zahmete katlanıp arşiv belgelerinden veya birinci elden kaynaklardan hakikatleri okuyarak, olayın özünü öğrenmek ve kavramak yerine, Türk ve Kürt yazarlarının bugüne kadar yazdıkları ve birbirlerinin tekrarından baska bir özelliğe sahip bulunmayan ve ciddiyetten de tamamen uzak bir içerikte olan tarafgir eserlerinden esinlenen bazı yabancı yazarlar da, maalesef aynı hataya düsmekten kendilerini kurtaramamıslardır. Bunların dısında, bir de bilinçli ve kasıtlı bir şekilde, Şeyh Said Zaza ayaklanmasına baksa öğeler de dâhil ederek, direnisi büsbütün yozlaştırmaya çalışan ve kendi halklarının güya katkılarından da söz edip, bu büyük kıyamı kendi mücadelelerinin kazanç hanesine yazmanın gayret ve amacında olan birtakım yazarlar da maalesef ortalıkta arzı endam etmektedirler

ŞEYH SAİD İSYANI HAKKINDA YABANCI YAZARLARIN GÖRÜŞLERİ

     YABANCI YAZARLARIN GÖRÜŞLERİ

Şeyh Said ayaklanmasını irdeleyen birçok yabancı yazarın görüsleri de, isyanın “İslami” nitelikli olduğu noktasında birlesmektedir. Bu arada kimi yazarlar, Doğu/Güneydoğu Anadolu bölgelerinin etnik yapısı konusunda detay bilgilere sahip

olmadıklarından, doğal olarak Zaza halkının bölgedeki mevcudiyetini, isyanın önderlerinin ve onlara tabi olan kitlenin Zaza etnik kökenine dayandığı hakikatini kesfetmeden, yanlı ve tek yönlü Kürt politik kaynaklarıyla konuyu irdelemis olmaları nedeniyle, olayın bir “Kürt isyanı” olduğunu sanmıslardır. Ancak, Hollandalı sosyolog Martin van Bruinessen gibi kimi bilim adamları ve arastırmacı yazarların ise, ayaklanmadaki Zaza faktörünü teshis ederek, bu gerçeği çok belirgin bir sekilde

ortaya koyduklarını görmekteyiz. Bazı yabancı yazarların, ayaklanmanın niteliğine iliskin görüsleri söyle: Thomas Bois:

“Piran’lı Seyh Said’in 1925’teki isyanı, hosnutsuzluğun ilk isareti olmustur. Müslümanların fanatizmi olarak nitelendirilen bu isyan, Cumhuriyetin reformlarını tehdit etmesi nedeniyle feodal kalıntıların ve halifeliğin Atatürk tarafından tamamen kaldırılmasına karsı düzenlenmistir.”(130) Arnold J.Toynbee:

“Seyh Said 13 Subat’ta isyan bayrağını açmıs ve birkaç hafta içinde ayaklanmayı genis bir bölgeye yaymıstı. Isyancıların programlarının baslıca maddeleri, Mustafa

Kemal Pasa’nın laik hükümetinin kaldırdığı seriatı geri getirmek ve Sultan Hamid’in oğullarından Selim Efendi’yi Sultan ve Halife ilan etmekti.”(131)Lord Kinross:

“Piran’da baslayan ve Doğu illerine yayılan isyanın elebasısı Seyh Sait adında10 Hınıslı bir asiret baskanı idi. O bölgedeki Naksibendi dervislerinin de bası olan Şeyh Said, asiretini, halifeliğin kaldırılmasına ve Kemalist hükümetin ‘kafirce’ siyasetine karsı ayaklanmaya çağırdı. 13 Subat 1925’te, birkaç haftalık sürekli bir

propagandadan sonra ‘Allah’ın emriyle’ isyan ilan etti. Yesil Müslüman sancağı altındaki kuvvetleri, seriatı geri getirmek amacıyla, bölgeye yayılarak hükümet binalarını ele geçirdiler. Jandarmaları tutukladılar. Elazığ ve Diyarbakır sehirlerine yürüdüler. Lakin Halk Fırkası’nın asırı kanadındakiler, aksi görüsü savunuyorlardı. Bu ayaklanma bir karsı ihtilal tesebbüsü olabilir, Doğu illerinden Türkiye’nin baksa yerlerine sıçrayarak, rejimi devirmeyi hedef tutan bir hareket halini alabilirdi.. Seyh

Sait’le adamları, dağlık Doğu bölgelerinde ellerinde yesil sancak, göğüslerinin üzerinde Kur’an-ı Kerim; bankaları, evleri, dükkanları basıp yakarak ‘Hak yolunda’ ilerliyorlardı. Türklerden, Tanrı adına teslim olmalarını istiyorlardı. Vaizler onlara cennette ödüller vaat ediyordu. Yerden ve havadan; Halife’nin kendilerinden

fedakarlık istediğini, halifelik olmadan Müslümanlığın da olamayacağını bildiren beyannameler dağıtılıyordu. Seriat geri getirilmeli; okullarda dinsizlik öğreten, kadınları yarı çıplak gezdiren hükümetin bası ezilmeliydi. Seyh Sait, Kürt istiklali yerine din davası ile ortaya çıktığı için komsu kabilelerden kendine fazla taraftar toplayamamıstı. Bunlar bir Naksibendi dervisinin ruhani baskanlığını kabule yanasmıyorlardı.. Seyh Sait, dava sırasında sakin davrandı.. Din elden gittiği için isyana kalktığını söyledi. Öteki Müslümanlara kılıç kaldırmakla günaha girdiğini kabul etmedi, onlar nasıl olsa imansızdılar. Đsyanı basarabilmis olsa, medreseleri tekrar açarak, seriatı geri getirecek, Mecelle’yi [Osmanlı hukuku] yeniden uygulayacak; yalancının dilini, hırsızın elini kesecekti. Seyh Sait sehpaya çıkarken, mahkeme baskanına gülümseyerek: ‘senden hoslandım, ama kıyamet gününde hesaplasacağız’ dedi.”(132) Bernard Lewis:

“Ayaklanmayı, ‘Allahsız Cumhuriyeti’ devirmeyi ve Halife’yi geri getirmeyi isteyen dervis ve seyhler yönetmisti. Bunun üzerine Mustafa Kemal, tekkelerini kapatarak, birliklerini dağıtarak ve toplantılarını, ayinlerini ve özel kıyafetlerini yasaklayarak,

dervislere karsı harekete geçti.”(133)

Paul Gentizon:

“Seyh Said, din adına ‘Cumhuriyetin imansız öncülerine’ karsı koydu.. Dervisler, seyhler, hatta bazı hocalar, büyücüler, sihirbazlar, istihareciler bir nevi mâlikane

saydıkları bölgelerinde, Cumhuriyetin yenilestirme gerçeğine karsı koymakta yarar görüyorlardı. Bu bakımdan eski sarıklılar, Ankara’dan gelen en ilmi gerçeği bile

yanlıslık ve dinsizlikle lekelemek için ellerinden geleni yapıyorlardı.”(134)Martin van Bruinessen:

“Seyh Said, Zazaca konusan asiretler arasında (Palu, Lice, Hani) büyük bir etkiye sahipti.. Azadi üyeleri arasında anılmıyor..

11 Seyh Said, Hınıs’tan Palu, Lice, Hani, Çapakçur bölgesine yerlesmek üzere ayrıldı. Bu bölgenin yoksul Zaza asiretleri içinde çok sayıda müridi vardı. Öncelikle, hasım asiretler arasındaki arabuluculuk girisimleri çok etkiliydi. Seyh, Xormek asiret reislerine bir mektup yazdı. Din adına, Xormeklileri Ankara hükümetine karsı cihada

çağırıyordu. Xormekliler Alevi olduğundan Seyh’in sözü herhangi bir ağırlık tasımıyordu ve onları isyana katamadı..

Şeyh Said’in yanı sıra Savaş Komitesi sunlardan olusuyordu:

Fehmi Bilal Efendi,

Madrag’dan Sadi Beg,

Seyh İsmail, Têrkanlı

Resid Ağa, Hanili Salih

Beg, Piranlı Sediq veLiceli Mela Mıstefa.

Hepsi de isyanın merkezi bölgesinden

Zazalardı.. Seyh Serif ve Yado Ağa (Zaza sef)

komutasındaki harekete bağlı güçler, önce Palu’yu alıp, oradan Xarput ve Elaziz üzerine ilerlediler. Elaziz’in

Valisi sonradan, ‘Kur’an’ı süngülerine takmıs oldukları için (bu, Kur’an’ın ortaya çıkısından birkaç yıl sonraya dayanan taktiktir), jandarmalarının isyancılara ates

etmediklerini’ iddia ediyordu..İsyana en büyük katılım, Piran, Çapakçur, Lice, Hani dağlık bölgelerindeki Zaza

asiretlerinden oldu. Bunlar, Seyh Said ve diğer katılan seyhlerin kisisel etkileri altındaki asiretlerdi. Kurmanc asiretlerinden Cibran ve Hesenan’ın da önemli katkıları oldu. Bunlar, Karlıova, Varto, Bulanık, Malazgirt ve çevresinde oturanlardan olusuyordu. Siverek, Pötürge, Çemisgezek civarındaki kendiliğinden patlamalar hareketin alanını genisletiyordu. Zaza asiretlerde katılım hemen hemen bütünüyleydi. Kurmanc olan Cibran ve

Hesenan’ın bütünüyle isyana katılıp katılmadığı bilinmiyor. İkisi de biraz genistir ve büyük sefleri yoktu. Fakat her birinde birtakım ağalar vardı. Cibran ağalarından biri,

Seyh Said’i İran’a kaçmak isterken ihbar etmekle ünlü Kasım Bey’di. Diğer asiretlerden Azadi’nin yaklasımlarına ilkin olumlu karsılık verenlerin çoğu sonradan uzak durdular. Hatta isyana karsı çıkanlar da oldu. Türk takviye birlikleri geldiğinde

Raman’dan Emin Perixan bunlara katıldı. Pencinaran’dan Cemilê Çeto da, isyana karsı saldırı davetine olumlu yanıt verdi. C.Çeto’nun, Diyarbekir cephesinde Türk birliklerine katıldığı söyleniyor. Beritan asiretinin [Kürt/Kurmanc] bir kolu, Elaziz 12 yolu üzerinde Seyh Serif’in güçlerine önce katıldılar, fakat sonra yaklasan Türk birlikleri yüzünden doğuya geri çekilmek zorunda kalan Seyh Serif’in güçlerine

saldırdılar..Diyarbekir’in iki büyük [Kürt/Kurmanc] ailesinden biri olan Pirinçcizade’ler, Kemalistlerden yana olup, cömertçe ödüllendirilmekteydiler. Cemilpasazade’ler ise Kürt milliyetçisi olarak tanınıyorlardı. Kürdistan Teali Cemiyeti’nin (Kürt Kulübü) sehirde binlerce üyesi vardı. Ancak bu örgüt, isyanda önemli roller üstlenemedi.

Cemilpasazade’ler bile isyan karsısında çok pasif bir tavır aldılar. Bu örgüt, sehirde isyanı destekleyecek bir ayaklanma örgütleyemedi. Kusatma sırasında Diyarbekir’de bulunan bir yabancıya göre, Cemilpasazade’ler, isyan konusunda önceden bilgiliydiler ancak bulasmaktan korktular. Hatta ailenin en yaslı üyesi olan Kasım, Subat’ta Diyarbekir’i terk ederek Istanbul’a gitti. Aileden biri olan Mehmed’in ise, bazı köylülerden olusturduğu bir grupla, Türk tarafında [yer alıp, isyancılara karsı] döğüstüğü bile söylenmekteydi. Đsyanın diğer alanlarında Diyarbekir’deki Kürt Kulübü’yle karsılastırılabilecek bir örgüt yoktu. Elaziz’in soyluları baslangıçta, isyanı kendiliğinden, inanç ve Halife savunucusu olarak hos karsılamıs olabilirler. Fakat yağmalamalar baslayınca, Türk birliklerine yardım edip, isyancıları sehirden kovdular.. Sehirlerdeki örgütsüz lümpen-proletaryayı teskil eden kesim (el becerilerine dayalı vasıfsız islerde çalısanlar), isyana büyük sempati gösterdi. Çoğu Zaza asiretlerindendiler. [İsyancılar] bunlar sayesinde Diyarbekir’e girebilmisti. Ancak bunlar, genel bir isyana kalkısmamıslardı. Silahsız, örgütsüz bunu gerçeklestirmek çok zordu. Elaziz’de ise aynı lümpen-proletarya isyana, sehri yağmalama biçiminde katılmıstı. Savasçı olarak katıldıkları görülmedi.. Seyh Said’in kendisi çok dindar bir adamdı ve Türkiye’deki laiklik reformlarına

içten bir kızgınlık duyuyordu.. Hareket ‘cihad’ olarak adlandırıldı. Seyh Said, ‘Emir’ül-Mücahidin’ (Mücahidlerin Amiri) unvanını aldı.”(135) Martin van Bruinessen, Seyh Said ayaklanması ile ilgili yukarıdaki görüslerini, 1978

yılında kitap olarak yayınladığı doktora tezinde dile getirmistir. Bruinessen, konu hakkında yaptığı arastırmalar sırasında çesitli Kürt kaynaklarını incelediğini ve birçok Kürt sahısla bizzat görüstüğünü de ifade etmektedir. Bruinessen, söz konusu kitabında; “Bu döneme iliskin kaynakların çoğu biraz yanlıdır, partizanca yazılı

anılara ve sözlü anlatımlara dayanır, sonraki süslenmis yorumlamalar ve belli bir yöne çeken düsünceye dayanır.” (136) seklinde açıkça dile getirdiği husus, bizce çok

önemlidir ve konu hakkında arastırma yapacak akademisyenlere de bir mesaj niteliğindedir.

Martin van Bruinessen’in bir bilim adamı olarak bu konuyu irdelediği dönemde henüz Zazalara ait yayınlar yoktu ve kendisi Zaza yazarlarının konuya iliskin13

analizlerini de bilmiyordu.(137) Buna rağmen, Seyh Said ayaklanması ile ilgili teshis ve tespitleri büyük ölçüde doğruydu.(138)

ŞEYH SAİD VE DİĞER ZAZA ÖNDERLERİNİN İDAMI (29 HAZİRAN 1925)

NOT: Đ harfini İ şeklinde okuyunuz.

ŞEYH SAĐD VE DĐĞER ZAZA ÖNDERLERĐNĐN ĐDAMI (29 HAZĐRAN 1925) 

Şeyh Said Efendi ile birlikte Diyarbekir’deki Şark Đstiklal Mahkemesi’ne sevkedilen toplam 81 “sanık” hakkında, yaklaşık iki ay süren soruşturma ve yargılama müzakereleri sonunda, Savcı Ahmet Süreyya [Örgeevren], 27 Haziran 1925 Cumartesi günü son iddianamesini okudu. Đddia sona erince ayaklanmanın öncülerinin son savunmaları dinlenmeye başlandı. Şark Đstiklal Mahkemesi Savcısı Ahmet Süreyya [Örgeevren], son savunmalar konusunda şunları ifade ediyor: “Đlk olarak, isyan başlar başlamaz ‘Emirü’l-Mücahidin’ [mücahidlerini lideri] ve sonraları ‘Hadimü’lMücahidin’ [mücahidlerin yardımcısı] ünvanını takınan Şeyh Said’in müdafaası dinlendi. Şeyh, müdafaasını, büyükçe iki sayfalık bir kağıda yazmıştı. Gözlüğünü takarak ağır ağır okuyordu. Sözlerinde hukuki bir kıymet ve ehemmiyet taşıyan hiçbir şey yoktu. Đsyanın sebebi olarak Piran’da vukua gelen ve jandarmalarla haklarında tutuklanma emri olan şeyhler arasındaki silahlı bir ayaklanmayı istemediğinden, 8 ancak halkın kendiliklerinden yaptıkları silahlı harekete mani olamayarak nasılsa onlara katılmış bulunduğundan bahsediyordu. Ayaklanmanın sebebi olarak da, şeriat ahkamına riayet edilmesi [uyulması] arzusunu gösteriyordu. Şeyh Sait ile duruşmaları birlikte yapılan ve sayıları sekseni geçen sanıklar kümesi içinde bulunan Vartolu Binbaşı Kasım [Ataç] Bey’den maada [başka] bütün suçlular gibi, Şeyhin büyük bir inat ve ısrarla inkar veya saklamakta devam ettiği iki hakikat vardı: 1.Kürtlük davası gütmediği, 2.Piran ziyaretinden evvel, başkumandanlığını yaptığı isyanın ‘musammem ve mürettep’ [düşünülmüş ve planlanmış] olmadığı hususları. Şeyh Said, isyan harekatına dair hemen her şeyi bilindiği gibi söylemekten hiç çekinmediği halde, bahsi geçen iki nokta hakkında gayet ketum olmayı bir an terketmiyordu.”(70) Görüldüğü üzere, Şark Đstiklal Mahkemesi Savcısı Ahmet Süreyya [Örgeevren], Şeyh Said ile diğer şahsiyetlerin davanın son gününe kadar dahi “Kürtlük davası gütmedikleri” yönündeki tutumlarında ısrarla direndiklerini itiraf etmesine rağmen, bilerek, hukuku çiğneyerek ve önyargıyla hareket ederek, davaya “Kürtlüğü” bulaştırmaktan geri kalmadı. Mahkemenin, Savcılığın iddiası ile “sanıkların” son söz ve müdafaalarını dinledikten sonra, ittihaz eylediği 28 Haziran 1341 [1925] tarih ve 341/69 numaralı karar, aynı gün, Mahkeme Başkanı tarafından, açık celsede “sanıklara” tebliğ edildi. Mahkeme kararında şöyle deniliyordu: “Din ve şeriatı alet ittihaz ederek, hakikatte ‘müstakil bir Đslam Kürt hükümeti’ kurmak(71) maksat ve gayesiyle Şeyh Said’in vukua getirdiği müsellah [silahlı] isyan ve ihtilal hareketlerine muhtelif şekil ve suretlerde karışıp katılarak isyanın devam ettiği haftalar ve aylar boyunca, birçok şehir, kasaba ve köyleri –devlet ve hükümet zabıta ve askeri kuvvetleriyle, kanlı ve harp halinde, çarpışmak suretiyle- zapt ve işgal eden ve ihtilal bölgesindeki en mühim vilayet merkezlerinden Diyarbekir şehrini dahi muhasaraya alan ve orada dahi inat ve ısrarla harp ve kıtalden çekinmeyen ve nihayet uğradıkları acz ve mahrumiyetten sonra tutuldukları günlere kadar birçok asker, zabit ve vatandaşları cerh, şehit, esir eden, sirkatler, gaspler, yağmalar yapan ve yaptıran şahıslardan oldukları iddiasıyla muhakemeleri icra edilmiş olan seksenbir sanıktan; 1. Şeyh Said (Palu’lu, Nakşibendi Tekkesi şeyhi), 2. Melekanlı Şeyh Abdullah (Solhan’lı, Varto ve Muş Cephesi Kumandanı), 3. Kamil Beg (Tokliyanlı Halid Beg’in oğlu, aşiret reisi, Varto cephesinde görevli), 4. Baba Beg (Kamil Beg’in kardeşi), 5. Şeyh Şerif (Elaziz Cephesi Kumandanı, Palu/Gökdereli), 6. Fakih Hasan Fehmi (Darahini Đnzibat Kumandanı ve Geri Hizmetler Amiri, Modanlı, Zıktê aşiretinden), 7. Hacı Sadık (Genc/Valêrli, Genc mıntıkasında görevli), 8. Şeyh Đbrahim (Çan’lı, Çabakçur Müftüsü), 9. Şeyh Ali (Harput cephesinde görevli), 10. Şeyh Celal (Harput cephesinde görevli), 11. Şeyh Hasan, 12. Mehmet Beg (Diyarbekir ve Lice cephelerinde müfreze kumandanı, Garip’li Đzzet Beg’in oğlu), 9 13. Mustafa Beg (Hani eşrafından), 14. Salih Beg (Hani eşrafından), 15. Şeyh Abdullah (Çan’lı, Çabakçur cephesinde görevli), 16. Şeyh Ömer, 17. Şeyh Adem (Hani’li), 18. Kadri Beg (Maden’li, Maden Đnzibat Kumandanı), 19. Molla Mahmud (Piran’lı, Maden cephesinde görevli), 20. Şeyh Şemseddin (Silvan Cephesi Kumandanı), 21. Şeyh Đsmail (Diyarbekir/Termil köyünden), 22. Şeyh Abdüllatif (Diyarbekir/Termil köyünden), 23. Molla Emin (Melekanlı Şeyh Abdullah’ın müridi, Balikan’lı, Varto cephesinde görevli), 24. Ali Arab Abdi Beg (Çabakçur cephesinde görevli), 25. Mehmet Beg (Varto cephesinde görevli, Kargapazarlı Halil Beg’in oğlu), 26. Süleyman Beg (Şeyh Şerif’in katibi, Şinik’li Jandarma Hasan Beg’ın oğlu), 27. Molla Cemil (Genc/Musyanlı, Palu ve Elaziz cephesinde görevli), 28. Süleyman Beg (Bingöl/Az Aşireti Reisi Ömer Beg’in oğlu), 29. Süleyman Beg (Şerif Beg’in oğlu, Kiği cephesinde görevli), 30. Tahir Beg (Fakih Hasan Fehmi’nin katibi), 31. Mahmut Beg (Hani’li Mustafa Beg’in oğlu), 32. Şeyh Ali (Şeyh Musa’nın oğlu, Varto cephesinde görevli), 33. Hacı Halid (Balikan’lı, Varto cephesinde görevli), 34. Timur Ağa (Varto cephesinde görevli), 35. Abdüllatif Beg (Hınıs’lı Kamil Beg’in oğlu), 36. Mehmet Beg (Muş’lu, Varto cephesinde görevli), 37. Süleyman Beg (Varto cephesinde görevli), 38. Bahri Beg (Varto cephesinde görevli), 39. Şeyh Cemil (Zorabad’lı), 40. Yusuf Beg (Çapakçur’lu Süleyman Beg’in oğlu, Çapakçur cephesinde görevli), 41. Ali Badan Beg (Bingöl/Yamac Aşireti’nden, Çapakçur cephesinde görevli), 42. Halid Beg (Kargapazar’lı, Varto cephesinde görevli), 43. Halid Beg (Nadir Beg’in oğlu, Harput cephesinde görevli), 44. Tahir Beg (Mehmet Beg’in oğlu), 45. Tayip Ali Beg (Nahiye Müdürü), 46. Çerkes (Şeyh Said’in hizmetçisi Yusuf’un oğlu), 47. Jandarma Hamid, 48. Hüseyin Hilmi Bey (Çapakçur Kaymakamı), 49. Hasan (Hani’li Salih Beg’in oğlu, 11 yaşında), isyanın asli faillerinden olarak idam cezasına mahkum edildiler. Ancak bunlardan Çapakçur Kaymakamı Hüseyin Hilmi Bey’in evvelce, muhtelif zaman ve mahallerde vatani hizmetleri olduğu anlaşıldığı için geçmiş bu hizmetlerinin hafifletici sebep olarak kabulü ile idam cezasının 15 sene kürek cezasına tahviline, Salih Beg’in oğlu Hasan’ın da 15 yaşını ikmal etmemiş olmasına binaen onun hakkındaki idam cezasının da ‘berayi ıslah’ 10 sene hapse çevrilmesine ittifakla karar verilmiştir.”(72) Böylece, 13 Şubat 1925 tarihinde Piran’da başlayan Zaza-Đslami/Nakşibendi direnişinin yönetici kadrolarından Şeyh Said ile birlikte toplam 47 şahsiyet, Mahkemece verilen idam kararı üzerine, 29 Haziran 1925 Pazartesi günü saat 03:00 sıralarında, Diyarbekir’in Dağkapı mevkiinde kurulan 47 sehpada asılarak idam edilmiştir. Şeyh Said, idam edilmeden kısa bir süre önce, Son Saat Gazetesi muhabirinin not defterine Arapça olarak şu cümleyi yazmıştır: “Mücadelem, Allah ve din uğruna ise, darağacında asılmama perva etmem. Muhammed Said Palewi”(73) Đdam sehpasına götürülürken de; “Yarın mahşer gününde hepimiz muhakeme olacağız (hesaplaşacağız)” deyip, kelime-i şahadet getirmiş ve

KÜRTLÜK TÜRKLÜK CİCİ, ZAZALIK ÖCÜ

        ZAZALAR VE ZAZALIK                             

    Her kavmin, her milletin kendisine has kültürü, örf ve adetleri vardır. Bu özellikler kavimlerin kendi içinde birlikteliği ve o kavme aidiyet duygusunu güçlendirir.

     Türkiye nüfus çoğunluğu olarak Türkler, Kürtler ve Zazalar ilk 3 sırada yer alıyor. Toplumda baskın halklar ise Türk ve Kürt halklarıdır. Zazalar ise Kürt ve Türk Kimliği gölgesinde kaldı. Türk Kürt halkları ilerlerken Zaza halkı geriye gitti. Çünkü Zazalar Kürtlük ve Kürt davası için çalıştı. Kürt ulusal mücadelesinde bazen dağda, bazen ovada mücadele etti. Bazı kesim Zazalar’da Türk için Türklük için mücadele etti. Hatta Türklere Türklüğü öğreten kişi(Ziya Gökalp) bile Zaza’ydı. Zazalara Kürt ve Türk elbisesi giydirilmiş ve gece gündüz durmadan Kürtlük ve Türklük için bir köle gibi çalıştırılmıştır. Savaşta Zaza ölür, şehit Türk olur. Zaza mücadele eder ama Kürt kahraman olur. Zaza çalışır ama Kürtler, Türkler kazanır. Zaza her şey olur ama Zaza olmayı beceremediği için Zaza halkı hep yok sayılır, toplumdan soyutlanır, yokmuş gibi davranılır.

    Zazalar her zaman ayağa kalkmaya hazır bir halktır. Ne kadar darbe yese de, baskı ve zorluklarla karşılaşsa da eski gücüne kavuşması kısa süre de gerçekleşir. Tek bir ihtiyaç vardır. Birinin Zazalara seslenip uyandırması. Üzerindeki uyku sersemliğini hemen üzerinden atıp ayağa kalkar. İşte bu seslenişi 1980’lerde Ebubekir Pamukçu yaptı. Uyanış başladı. Zaza halkı ve Zaza öz değerleri için bir hareketlenme oldu. Zazalar yine gündeme gelmeye Zaza dili ve kimliği farklı platformlarda tartışılmaya başladı. Farklı ideoloji ve gruplar içindeki Zazalar tek tek gelip Zaza dili ve kimliği için mücadele saflarına katıldı. Zaza dil, kimlik, tarih, kültür vs. her alanda güçlenmesi için el ele verip Zazalığına sahip çıktılar. Başkaları için yeterince çalışmışlardı. Şimdi kendi milleti için çalışma zamanı gelmişti.

    Zaza dil ve kimliği için çalışmaya karar veren Zazalara karşı saldırı ve kirli algı operasyonları yapılmaya başlandı ve devam ediliyor. Zaza dili ve Zaza kimliği için çalışanlara hain ajan diye iftiralar atılıp Zaza halk gözünde karalama, Zaza halk kamuoyunun desteğini çekip, Zaza aydın ve yurtseverlerin çalışmalarını etkisizleştirme gayreti var.  

 Yüzyıllarca Kürtlük ve Türklük için çalışırken iyi, Zazalık için çalışınca kötü.  

Zazalar ve Zaza dili için bir şeyler yapınca hain ajan ilan eden Kürt çevreler, Zazaların sadece Kürt ve Kürtlük için çalıştığında hoşnut kaldığını Zaza adının dahi bir yerlerde gündeme gelmesinden rahatsız olduğunu, son yıllarda Zaza çalışmalarını gizli ve açık ellerle engellemeye çalışmasıyla açık bir şekilde görülmüştür. Zaza dili için çalışan Zaza aydın ve yurtseverleri t.c ajanı ile itham ediyorlar. Peki devlet bugüne kadar Zazalar için özel bir çalışma yapmış mı? Hayır. Bilakis Kürt çevrelerin Zazaları Kürtleştirme değirmenine su taşımıştır. Zazaca kitapları Mardin Artuklu Üniversitesine hazırlattı. Hazırlayan Kadri Yıldırım Zaza dili üzerine bir çalışması olmayan ve HDP ye yakınlığıyla bilinen bir kişidir. Nitekim bir sonraki seçimde HDP milletvekili olmuştur. Bu ders kitabı adeta Zazaları Kürtleştirme kitabı gibi hazırlamıştır. TRT üzerinden 23 saat Kürtçe yayın yapan ve bir saat Zazaca yayın yapan kanal açmış. Daha sonra TRT6 kanalın adının TRTKURDİ yaparak bizzat Kürtçülerin Zazaca’yı lehçeleştirme oyununa katkı sağlamıştır. Şimdi soralım kendimize devlet en çok kime destek veriyor. Kürtçülere mi yoksa Zazalara mı? Bir başka tarz da soralım t.c ajanı kim Kürtçüler mi yoksa Zazalar mı?

Zaza aydın ve yurtsever halkı Zaza dilini ve kültürünü korumak için çabalıyor. MA ZAZAY(ben Zazayım) diyor. Bu Zazaların en doğal hakkı. Zaza dili ve Zaza kültürünün gelişmesi yaşatılması sizin niye zorunuza gidiyor. Zazaca’nın gelişmesi Kürtçe veya Türkçeden bişeyler eksiltmiyor. Zaza haklarının verilmesi Kürtlerin hakkına bir zarar vermiyor. Zazaca UNESCO tarafından kaybolma riski taşıyan diller kategorisinde yer aldığını duyurduğu 21 şubat 2009 tarihinden bugüne kadar hiçbir Kürt parti ve vekilinden Zaza Dilini koruma ve yaşatma anlamında bir basın açıklaması yaptığını, bir çalışma yürüttüğünü kimse görmedi. Zaza dilini yaşatmak için çalışan ve tek gücünün yüreğindeki Zaza sevdası olan temiz zaza yurtseverlerine iftiralar, hakaretler ederek bu yürüyüşü durdurmayı hedefliyorlar. Beyhude bir çabadır. Zazaların ve Zaza dilinin gelişmesi için çalışan Zazalar sadece anadillerinin gelecek kuşaklarca konuşulan canlı ve zengin bir millet olarak yaşamak. Buna insan olan herkesin saygı duyması gerekir.

                                                                                                                                                                    Ali PİRONIJ